پازند، تفسیری متفاوت از دین زرتشتی

زرتشت مخالف قربانی نبود 6

							
							بازدید : 2648

							سه شنبه 5 اسفند 1398 زمان : 8:33

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

مری بویس گوید: «پیش از این اکثر قریب به اتفاق پژوهشگران بر این رای بودند که زرتشت شدیدا مخالف قربانی کردن حیوانات بوده است. این رای خطا، دو سبب داشت: یکی پیش‌داوری غلط که این گونه ریختن خون قربانی با هدف‌های متعالی اخلاقی کیش او سازگار نیست. دیگر این فرض تعمدی که زرتشتیان از هر گونه قربانی کردن حیوان پرهیز می‌کنند. حال آنکه اوستای متاخر و کتیبه‎‌های ساسانی و آثار نوشته‌ی پهلوی انباشته است از اشاره به این موضوع است. در روزگار سنت گرایی ساسانی یکی از علائم و نشانه‌های صداقت و صمیمیت تازه گروندگان به کیش زرتشتی، تناول گوشت قربانی بوده است. از این گذشته آیین قربانی کردن حیوانات تا سده‌ی گذشته، هم در میان زرتشتیان هندوستان و هم در میان زرتشتیان ایران اجرا می‌شده است. اما پارسیان پس از مهاجرت و اقامت در هند وستان ناچار می‌شوند از مهم‌ترین قربانی سنتی خود یعنی قربانی کردن گاو، دست بردارند. با گذشت قرنها نیز همچون هندوان از قربانی کردن گاو احساس تنفر و بیزاری کردند.

در اواسط سده‌ی نوزدهم میلادی که بر زرتشتیان ایران تسلط اخلاقی و معنوی یافتند، آنان را نیز به این کار وادار ساختند؛ ولی با قربانی کردن بره و بز و مرغ و خروس مخالفتی نداشتند، زیرا بسیاری از پارسیان هند، خودشان به این کار ادامه می‌دادند. بعدها، در آغاز سده‌ی بیستم، پارسیان هند از هر گونه قربانی کردن دست برداشتند و اصولا نسبت به این کار تنفر شدید نشان دادند. پژوهشگران غربی این تنفر را به گذشته‌ی دوردست نیز تعمیم داده، هر گونه اشاره در گات‌ها به ظلم و ستم را به محکوم کردن عمل قربانی تعبیر کردند، که اشتباهی تاریخی است» ^{^[1]} .

[1] - بویس، مری، 1393، تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتی زاده، ج 1، ص 250- 251.

۰

۰ ۹۸/۱۲/۰۴

غلامرضا نوادری

زرتشت مخالف قربانی نبود 5

							
							بازدید : 1078

							سه شنبه 5 اسفند 1398 زمان : 8:33

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

ماریان موله گوید: «علی‌رغم آنچه گفته‌اند یزش همراه با قربانی‌های خونین و همینطور یزش هوم در گاهان محکوم نشده‌اند. چند بخشی که در آن از کشتار بر خلاف آیین چهارپا و از تمایل اشخاص بد برای کشتن گاو صحبت می‌شود، قربانی‌های خونین محکوم نمی‌گردد» ^{^[1]} .

[1] - موله، ماریان، 1391، ایران باستان، ترجمه ژاله آموزگار، ص 87.

۰

۰ ۹۸/۱۲/۰۴

غلامرضا نوادری

زرتشت مخالف قربانی نبود 4

							
							بازدید : 651

							سه شنبه 5 اسفند 1398 زمان : 8:33

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

آسموسن گوید: به احتمال فراوان همانطور که دانشمندآلمانی برنفراید شلرات نیز نتیجه گیری نموده است زرتشت پس از آنکه با شدت و قاطعیت بر خلاف تمایلات سبعانه طبقه جنگجویان نوشیدن هوما و قربانی نمودن گاو را منع کرد (یسنا 1، 29، 14، 32، 11، 10، 7، 48) یک رسم قدیمی‌قوم آریایی را که نوشیدن هوما (یا سوما) بدون قربانی‌های خونین باشد تجدید نمود و بدان صورت معتدل و ملایم‌تری از آنچه معمول بود داد. زیرا در قسمت متاخر اوستا و نیز در تورایخ دوران بعد از زرتشت می‌بینیم که چندین بار از قربانی حیوانات در مراسم مذهبی نام برده شده است. از جمله این موارد می‌توانیم به یسن 5 در قسمت متاخر اوستا و به اقوال هرودوت از زمان هخامنشیان و کتیبه شاپور اول ساسانی که به قربانی نمودن گوسفندان اشاره نموده و نیز به سنت جاری بین زرتشتیان در دوران کنونی اشاره نماییم. مشاهده این موارد متعدد جای ترید باقی نمی‌گذارد که پس از زرتشت سنتی که وی در عهد آن گونه با آن به مخالفت برخاسته بود به نحو ملایم‌تری از سر گرفته شد. اگر زرتشت با قاطعیت و بدون کوچکترین شبهه و ابهامی‌رسم قربانی نمودن حیوانات را لغو می‌کرد طبعا از سر گرفتن آن- اگر هرگز امکان می‌یافت- شکافی اساسی و عمیق در دین وی محسوب می‌گردید و جز طغیان و سرپیچی از تعالیم وی به چیز دیگری تعبیر نمی‌شد. این اصل مسلم که قربانی حیوانات بعد از دوران زرتشت تا به امروز ادامه دارد روشنگر این نکته است که زرتشت به هر حال نکاتی از آن سنت قدیمی‌را بازشناخته و صورت معتدل و ملایم از آن را پذیرفته است» ^{^[1]} .

[1] - آسموسن، ج. پ، 1386، اصول عقاید و اعتقادات دیانت زرتشتی، ترجمه فریدون وهمن، ص 89-90.

۰

۰ ۹۸/۱۲/۰۴

غلامرضا نوادری

قربانی در اوستا 4

							
							بازدید : 1120

							يکشنبه 3 اسفند 1398 زمان : 22:03

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

دَرواسپ یا «گِوش» ایزد بانوی نگاهبان چهارپایان است که نهمین یشت اوستا در ستایش و نیایش اوست. پاره‌ای از بزرگان و پهلوانان برای رسیدن به خواسته‌های خود این ایزد را ستوده و برایش قربانی‌ها کرده‌اند.

هوشنگ پیشدادی در پای [کوه] زیبای مزدا آفریده‌ی [البرز]، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد ^{^[1]} .

جمشید خوب رمه در پای کوه هُکَر، ... ^{^[2]} .

فریدون پسر آتبین از خاندان توانا، در سرزمین چهارگوشه وَرِنَ، ... ^{^[3]} .

[کی]خسرو پهلوان سرزمینهای ایرانی و استوار دارنده‌ی کشور در کرانه‌ی دریاچه‌ی ژرف و پهناور چیچَست، ... ^{^[4]} .

کی گشتاسپ گرانمایه بر کرانه‌ی آبِ دایتیا، ... ^{^[5]} .

در این فهرست نیز کی گشتاسپ از معاصرین زرتشت حضور دارد.

[1] - دوستخواه، جلیل، 1391، اوستا، ج 1، ص 345، گِوش یشت، بند 3.

[2] - همان، ص 346، گِوش یشت، بند 8.

[3] - همان، ص 347، گِوش یشت، بند 13.

[4] - همان، ص 349، گِوش یشت، بند 21.

[5] - همان، ص 350، گِوش یشت، بند 29.

۰

۰ ۹۸/۱۱/۱۸

غلامرضا نوادری

قربانی در اوستا 4

							
							بازدید : 1120

							يکشنبه 3 اسفند 1398 زمان : 22:03

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

دَرواسپ یا «گِوش» ایزد بانوی نگاهبان چهارپایان است که نهمین یشت اوستا در ستایش و نیایش اوست. پاره‌ای از بزرگان و پهلوانان برای رسیدن به خواسته‌های خود این ایزد را ستوده و برایش قربانی‌ها کرده‌اند.

هوشنگ پیشدادی در پای [کوه] زیبای مزدا آفریده‌ی [البرز]، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد ^{^[1]} .

جمشید خوب رمه در پای کوه هُکَر، ... ^{^[2]} .

فریدون پسر آتبین از خاندان توانا، در سرزمین چهارگوشه وَرِنَ، ... ^{^[3]} .

[کی]خسرو پهلوان سرزمینهای ایرانی و استوار دارنده‌ی کشور در کرانه‌ی دریاچه‌ی ژرف و پهناور چیچَست، ... ^{^[4]} .

کی گشتاسپ گرانمایه بر کرانه‌ی آبِ دایتیا، ... ^{^[5]} .

در این فهرست نیز کی گشتاسپ از معاصرین زرتشت حضور دارد.

[1] - دوستخواه، جلیل، 1391، اوستا، ج 1، ص 345، گِوش یشت، بند 3.

[2] - همان، ص 346، گِوش یشت، بند 8.

[3] - همان، ص 347، گِوش یشت، بند 13.

[4] - همان، ص 349، گِوش یشت، بند 21.

[5] - همان، ص 350، گِوش یشت، بند 29.

۰

۰ ۹۸/۱۱/۱۸

غلامرضا نوادری

قربانی در اوستا 3

							
							بازدید : 805

							يکشنبه 3 اسفند 1398 زمان : 22:03

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

آناهیتا نام ایزدبانوی آبهاست که یشت پنجم (=آبان یشت) از اوستا و چهارمین نیایش از پنج نیایش زردشتیان در خرده اوستا در ستایش اوست. او درمانبخش و افزاینده رمه و دارایی و کشور است. پاک کننده تخمه مردان و زهدان زنان و دهنده شیر پاک به مادران است. اهورا مزدا او را آفرید تا پاسبان آفریدگان نیک باشد.

در آبان یشت بسیاری از شاهان و فرمانروایان برای این ایزد صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند را برای برآورده شدن حوائج خود پیشکش آورده‌اند. در آبان یشت چنین آمده است:

«هوشنگ پیشدادی در پای کوه البرز، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد» ^{^[1]} .

«جمشید خوب رمه در پای کوه هُکَر، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد» ^{^[2]}.

اژی دهاک سه پوزه در سرزمین بَوری، .... ^{^[3]} .

فریدون پسر آتبین از خاندان توانا، در سرزمین چهارگوشه وَرِنَ، ... ^{^[4]} .

گرشاسب نریمان، در کرانه دریاچه پیشینگه، ... ^{^[5]} .

افراسیاب تورانی تبهکار، در هنگِ زیرزمینی خویش، ... ^{^[6]} .

کاووس توانا در پای کوه اِرِیفیَه، ... ^{^[7]} .

[کی]خسرو پهلوان سرزمینهای ایرانی و استوار دارنده‌ی کشور در کرانه‌ی دریاچه‌ی ژرف و پهناور چیچَست، ... ^{^[8]} .

پسرانِ دلیرِ خاندانِ ویسِه در گذرگاه خشَثروسوکَ بر فراز کَنگ بلند و اَشَوَن، ... ^{^[9]} .

جاماسپ هنگامی‌که از دور سپاه دروندان دیوپرست را دید که با آرایشِ رزم به پیش می‌آید... ^{^[10]} .

اشوزَدنگهَه پسر پوروذاخشتی و اشوزدنگهه پسر سایوژدی نزد ایزد بزرگ و شهریار شیدور اپام نپات، اردیسور اناهیتا را... ^{^[11]} .

یُوایشتَ از خاندان فریانَ در آبخوستِ خیزاب شکن رَنگها، ... ^{^[12]} .

کی گشتاسپ گرانمایه بر کرانه‌ی آبِ فرَزدانَو، ... ^{^[13]} .

زَریر رزم کنان بر پشت اسب بر کرانه آبِ دایتیا، ... ^{^[14]} .

وَندَرمینیش – برادر ارجاسپ – نزدیک دریای فراخ کرات، ... ^{^[15]} .

چند نکته:

نخست اینکه بنا بر این یشت قربانی برای آناهیتا از زمان هوشنگ نیای بزرگ ایرانیان رواج داشته است.

دیگر اینکه دیو پرستان و مزدا پرستان همه برای برآورده شدن حاجات خود برای آناهیتا پیشکش می‌بردند اما آناهیتا تنها خواسته‌ی مزداپرستان را اجابت می‌کرد.

و سوم اینکه در این فهرست سه تن از پهلوانان یعنی گشتاسب و جاماسپ و زریر از معاصرین زرتشت هستند.

ناگفته نماند چنانچه به زودی می‌آید بنا بر وندیداد استخوانهای شانه ستوران نیز به آناهیتا تعلق داشت.

[1] - دوستخواه، جلیل، 1391، اوستا، ج 1، ص 301، آبان یشت، بند 21.

[2] - همان، ص 302، آبان یشت، بند 25.

[3] - همان، ص 303، آبان یشت، بند 29.

[4] - همان، ص 303، آبان یشت، بند 33.

[5] - همان، ص 304، آبان یشت، بند 37.

[6] - همان، ص 305، آبان یشت، بند 41.

[7] - همان، ص 305، آبان یشت، بند 45.

[8] - همان، ص 306، آبان یشت، بند 49.

[9] - همان، ص 307، آبان یشت، بند 57.

[10] - همان، ص 309، آبان یشت، بند 68.

[11] - همان، ص 310، آبان یشت، بند 72.

[12] - همان، ص 311، آبان یشت، بند 81.

[13] - همان، ص 317، آبان یشت، بند 108.

[14] - همان، ص 318، آبان یشت، بند 112.

[15] - همان، ص 318، آبان یشت، بند 116.

قربانی در اوستا 3

							
							بازدید : 805

							يکشنبه 3 اسفند 1398 زمان : 22:03

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

آناهیتا نام ایزدبانوی آبهاست که یشت پنجم (=آبان یشت) از اوستا و چهارمین نیایش از پنج نیایش زردشتیان در خرده اوستا در ستایش اوست. او درمانبخش و افزاینده رمه و دارایی و کشور است. پاک کننده تخمه مردان و زهدان زنان و دهنده شیر پاک به مادران است. اهورا مزدا او را آفرید تا پاسبان آفریدگان نیک باشد.

در آبان یشت بسیاری از شاهان و فرمانروایان برای این ایزد صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند را برای برآورده شدن حوائج خود پیشکش آورده‌اند. در آبان یشت چنین آمده است:

«هوشنگ پیشدادی در پای کوه البرز، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد» ^{^[1]} .

«جمشید خوب رمه در پای کوه هُکَر، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد» ^{^[2]}.

اژی دهاک سه پوزه در سرزمین بَوری، .... ^{^[3]} .

فریدون پسر آتبین از خاندان توانا، در سرزمین چهارگوشه وَرِنَ، ... ^{^[4]} .

گرشاسب نریمان، در کرانه دریاچه پیشینگه، ... ^{^[5]} .

افراسیاب تورانی تبهکار، در هنگِ زیرزمینی خویش، ... ^{^[6]} .

کاووس توانا در پای کوه اِرِیفیَه، ... ^{^[7]} .

[کی]خسرو پهلوان سرزمینهای ایرانی و استوار دارنده‌ی کشور در کرانه‌ی دریاچه‌ی ژرف و پهناور چیچَست، ... ^{^[8]} .

پسرانِ دلیرِ خاندانِ ویسِه در گذرگاه خشَثروسوکَ بر فراز کَنگ بلند و اَشَوَن، ... ^{^[9]} .

جاماسپ هنگامی‌که از دور سپاه دروندان دیوپرست را دید که با آرایشِ رزم به پیش می‌آید... ^{^[10]} .

اشوزَدنگهَه پسر پوروذاخشتی و اشوزدنگهه پسر سایوژدی نزد ایزد بزرگ و شهریار شیدور اپام نپات، اردیسور اناهیتا را... ^{^[11]} .

یُوایشتَ از خاندان فریانَ در آبخوستِ خیزاب شکن رَنگها، ... ^{^[12]} .

کی گشتاسپ گرانمایه بر کرانه‌ی آبِ فرَزدانَو، ... ^{^[13]} .

زَریر رزم کنان بر پشت اسب بر کرانه آبِ دایتیا، ... ^{^[14]} .

وَندَرمینیش – برادر ارجاسپ – نزدیک دریای فراخ کرات، ... ^{^[15]} .

چند نکته:

نخست اینکه بنا بر این یشت قربانی برای آناهیتا از زمان هوشنگ نیای بزرگ ایرانیان رواج داشته است.

دیگر اینکه دیو پرستان و مزدا پرستان همه برای برآورده شدن حاجات خود برای آناهیتا پیشکش می‌بردند اما آناهیتا تنها خواسته‌ی مزداپرستان را اجابت می‌کرد.

و سوم اینکه در این فهرست سه تن از پهلوانان یعنی گشتاسب و جاماسپ و زریر از معاصرین زرتشت هستند.

ناگفته نماند چنانچه به زودی می‌آید بنا بر وندیداد استخوانهای شانه ستوران نیز به آناهیتا تعلق داشت.

[1] - دوستخواه، جلیل، 1391، اوستا، ج 1، ص 301، آبان یشت، بند 21.

[2] - همان، ص 302، آبان یشت، بند 25.

[3] - همان، ص 303، آبان یشت، بند 29.

[4] - همان، ص 303، آبان یشت، بند 33.

[5] - همان، ص 304، آبان یشت، بند 37.

[6] - همان، ص 305، آبان یشت، بند 41.

[7] - همان، ص 305، آبان یشت، بند 45.

[8] - همان، ص 306، آبان یشت، بند 49.

[9] - همان، ص 307، آبان یشت، بند 57.

[10] - همان، ص 309، آبان یشت، بند 68.

[11] - همان، ص 310، آبان یشت، بند 72.

[12] - همان، ص 311، آبان یشت، بند 81.

[13] - همان، ص 317، آبان یشت، بند 108.

[14] - همان، ص 318، آبان یشت، بند 112.

[15] - همان، ص 318، آبان یشت، بند 116.

قربانی در اوستا 2

							
							بازدید : 1277

							يکشنبه 3 اسفند 1398 زمان : 22:03

										1
									
										2
									
										3
									
										4
									
										5

هوم یا «هَئومَ» نام گیاه مقدسی است که در مراسم آیینی در هنگام سرایش اوستا چند ساقه از آن به همراه چیزهای دیگری در‌هاون کوبیده می‌شود و افشرده آن را پراهوم می‌خوانند. همچنین نام ایزدی است که نماد و نگاهبان گیاه هوم است و‌هات نهم تا یازدهم یسنا و بیستمین یشت از اوستا که در ستایش این ایزد است «هوم یشت» نام دارد.

پس از آنکه قربانی انجام گرفت هر یک از اعضای قربانی به یکی از ایزدان پیشکش می‌شود. در هوم یشت آمده است که اهورا مزدا از اندامهای قربانی «دو آرواره و زبان و چشم چپ» را به ایزد هوم ارزانی داشته است. در یسنای یازدهم چنین می‌خوانیم:

اهوره مَزدا – پدر اَشَوَن – مرا – که هوم‌ام- از [اندامهای گوسفندِ] پیشکشی، دو آرواره و زبان و چشم چپ ارزانی داشت.

آنکه از این پیشکشیِ به من – دو آرواره و زبان و چشم چپ که اهوره مزدا مرا ارزانی داشت پاره‌ای برباید یا بردارد....

.... در خانه‌اش آتُربان و ارتشتار و برزیگر زاده نشود؛ در خانه‌اش «دَهَک»ها و «مورَک»ها و «وَرشَن»های گوناگون زاده شوند.

زود هوم دلیر را گوشت پیشکشی بِبُر تا ترا به بند در نکشد ...» ^{^[1]} .

و هوم در تهدید مشابهی گوید: «کسی که بر آن باشد تا پیشکشی به هوم را خود بخورد، [هوم] پسران خوب و پسران آتربان بدو ندهد» ^{^[2]} .

این بخش نیز در روایت پهلوی چنین است: «و ایزد هوم آن کس را نفرین کند و گوید که: «تو را فرزند مباد و بدنامی‌و دیگر بدی‌ <ها>از آن تو باد که مرا در یزش کار نفرمایی (= مرا در یزش به کار نبری) و سوری را که پدر اورمزد به من داد- آرواره با زبان و چشم چپ همه گوسفندان و انواع گوسپندان- نیزی (= نیایش نکنی)، بلکه <آن را>بجوی. کسی که آن سوری را که پدر من، اورمزد به من داد، نیزد بلکه بجود، در خانه او نه آسرون (=موبد)، نه ارتشتار (= سپاهی) و نه کشاورز زاده شود.» ^{^[3]} .

چنانچه گفته شد بنا به گفته مری بویس سهم ایزد هوم از قربانی را به نیابت از او به سگان می‌دادند ^{^[4]} .

[1] - دوستخواه، جلیل، 1391، اوستا، ج1، ص 151، بند 4- 7.

[2] - همان، ص 147، بند 15.

[3] - میرفخرایی، مهشید، 1390، روایت پهلوی، ص 277، فصل بیست ششم، بند 4.

۰

۰ ۹۸/۱۱/۱۸

غلامرضا نوادری

قربانی در اوستا 2

									
									بازدید : 1277

									يکشنبه 3 اسفند 1398 زمان : 22:03

												1
											
												2
											
												3
											
												4
											
												5