آناهیتا نام ایزدبانوی آبهاست که یشت پنجم (=آبان یشت) از اوستا و چهارمین نیایش از پنج نیایش زردشتیان در خرده اوستا در ستایش اوست. او درمانبخش و افزاینده رمه و دارایی و کشور است. پاک کننده تخمه مردان و زهدان زنان و دهنده شیر پاک به مادران است. اهورا مزدا او را آفرید تا پاسبان آفریدگان نیک باشد.
در آبان یشت بسیاری از شاهان و فرمانروایان برای این ایزد صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند را برای برآورده شدن حوائج خود پیشکش آورده‌اند. در آبان یشت چنین آمده است:
«هوشنگ پیشدادی در پای کوه البرز، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد» [1] .
«جمشید خوب رمه در پای کوه هُکَر، صد اسب و هزار گاو و ده هزار گوسفند، او را پیشکش آورد» [2] .
اژی دهاک سه پوزه در سرزمین بَوری، .... [3] .
فریدون پسر آتبین از خاندان توانا، در سرزمین چهارگوشه وَرِنَ، ... [4] .
گرشاسب نریمان، در کرانه دریاچه پیشینگه، ... [5] .
افراسیاب تورانی تبهکار، در هنگِ زیرزمینی خویش، ... [6] .
کاووس توانا در پای کوه اِرِیفیَه، ... [7] .
[کی]خسرو پهلوان سرزمینهای ایرانی و استوار دارنده‌ی کشور در کرانه‌ی دریاچه‌ی ژرف و پهناور چیچَست، ... [8] .
پسرانِ دلیرِ خاندانِ ویسِه در گذرگاه خشَثروسوکَ بر فراز کَنگ بلند و اَشَوَن، ... [9] .
جاماسپ هنگامی‌که از دور سپاه دروندان دیوپرست را دید که با آرایشِ رزم به پیش می‌آید... [10] .
اشوزَدنگهَه پسر پوروذاخشتی و اشوزدنگهه پسر سایوژدی نزد ایزد بزرگ و شهریار شیدور اپام نپات، اردیسور اناهیتا را... [11] .
یُوایشتَ از خاندان فریانَ در آبخوستِ خیزاب شکن رَنگها، ... [12] .
کی گشتاسپ گرانمایه بر کرانه‌ی آبِ فرَزدانَو، ... [13] .
زَریر رزم کنان بر پشت اسب بر کرانه آبِ دایتیا، ... [14] .
وَندَرمینیش – برادر ارجاسپ – نزدیک دریای فراخ کرات، ... [15] .
چند نکته:
نخست اینکه بنا بر این یشت قربانی برای آناهیتا از زمان هوشنگ نیای بزرگ ایرانیان رواج داشته است.
دیگر اینکه دیو پرستان و مزدا پرستان همه برای برآورده شدن حاجات خود برای آناهیتا پیشکش می‌بردند اما آناهیتا تنها خواسته‌ی مزداپرستان را اجابت می‌کرد.
و سوم اینکه در این فهرست سه تن از پهلوانان یعنی گشتاسب و جاماسپ و زریر از معاصرین زرتشت هستند.
ناگفته نماند چنانچه به زودی می‌آید بنا بر وندیداد استخوانهای شانه ستوران نیز به آناهیتا تعلق داشت.
[1] - دوستخواه، جلیل، 1391، اوستا، ج 1، ص 301، آبان یشت، بند 21.
[2] - همان، ص 302، آبان یشت، بند 25.
[3] - همان، ص 303، آبان یشت، بند 29.
[4] - همان، ص 303، آبان یشت، بند 33.
[5] - همان، ص 304، آبان یشت، بند 37.
[6] - همان، ص 305، آبان یشت، بند 41.
[7] - همان، ص 305، آبان یشت، بند 45.
[8] - همان، ص 306، آبان یشت، بند 49.
[9] - همان، ص 307، آبان یشت، بند 57.
[10] - همان، ص 309، آبان یشت، بند 68.
[11] - همان، ص 310، آبان یشت، بند 72.
[12] - همان، ص 311، آبان یشت، بند 81.
[13] - همان، ص 317، آبان یشت، بند 108.
[14] - همان، ص 318، آبان یشت، بند 112.
[15] - همان، ص 318، آبان یشت، بند 116.